JEDNAČENJE SUGLASNIKA PO ZVUČNOSTI
Jednačenje suglasnika po zvučnosti je glasovna promena koja nastaje kada se u reči, jedan pored drugog, nađu šumni suglasnici koji se razlikuju po zvučnosti. Tada se prvi suglasnik jednači po zvučnosti sa drugim suglasnikom, tako što se on zamenjuje svojim zvučnim odnosno bezvučnim parnjakom.
Zvučni suglasnici: B D G Z Ž Đ Dž – – –
Bezvučni suglasnici: P T K S Š Ć Č C F H
Bezvučni suglasnici C, F, H nemaju svog zvučnog parnjaka, pa nema promene kada se oni nađu ispred zvučnog suglasnika (Vrhbosna, Salihbegović).
Obezvučavanje
Promena zvučnog šumnog suglasnika u bezvučni naziva se obezvučavanje.
Primeri:
B prelazi u P (vrabac – vrapci, kobac – kopci, ljubak – ljupka)
D prelazi u T (gladak – glatka, pod + predsednik – potpredsednik)
Z prelazi u S (nizak – niska, blizak – bliska, rezak – reska),
Ž prelazi u Š (tronožac – tronošca, lažac – lašca, težak – teška)
Đ prelazi u Ć (Bogovađa – Bogovaćki, rođak – roćko, riđ – rićkast)
G prelazi u K (drugo – drukčije, svakidašnji – svagdašnji)
Ozvučavanje
Promena bezvučnog šumnog suglasnika u zvučni naziva se ozvučavanje.
Primeri:
P prelazi u B (top – topdžija – tobdžija)
T prelazi u D (svat – svadba, ploviti – plovidba, primetiti – primedba)
S prelazi u Z (s + gurati – sgurati – zgurati, s + bogom – sbogom –zbogom)
Š prelazi u Ž (za + dušu – zadušbina – zadužbina)
Č prelazi u DŽ (svedočiti – svedočba – svedodžba, vrač – vračbina – vradžbina)
K prelazi u G (burek – burekdžinica – buregdžinica, svaki - svagda)
Odstupanja od jednačenja suglasnika po zvučnosti
Jednačenje suglasnika po zvučnosti u govoru se odvija uvek, ali u pisanju ima izuzetaka tako da ne pišemo uvek onako kao što govorimo.
Odstupanja od jednačenja suglasnika po zvučnosti nastaju u sledećim slučajevima:
1) Kada se zvučni suglasnik D nađe ispred bezvučnih suglasnika S i Š.
Primeri: predsoblje, predstava, podsvest, presdednik, podstanar, podstanica, predstojeći, gradski, sudski, brodski, odsustvo, podsetiti, podsmejavati, odšteta, odšetati, odštampati, podšišati, odškrinuti, podšiti, predškolski...
2) Kada se zvučni suglasnik Đ nađe ispred bezvučnog suglasnika S.
Primeri: vođstvo
3) U složenim rečima kada bi se jednačenjem dobila dva ista suglasnika.
Primeri: podtačka, subpolaran, predtakmičenje, podtekst, predturska, odtok, podtip, postdiplomac
4) U složenim rečima sa prefiksima iznad i ispod.
Primeri: iznadprosečan, ispodprosečan, iznadkoličinski, ispodkoličinski
5) U složenim rečima stranog porekla i rečima latinskog porekla koje počinju sa sub i ad
Primeri: dragstor, nokdaun, brejkdens, gangster, transgresija, jurisdikcija, politbiro, štrajkbreher, adherencija, disgresija, subpolaran, adhezuija
6) U vlastitim imenicama stranog porekla.
Primeri: Potsdam, Pitsburg, Vašington, Hongkong, Tbilisi, Jangce, Redford, Gibson, Mekdonald, Rascvetnikov, Velington, Švedska
7) U ličnim imenima i prezimenima naroda, kao i u imenima geografskim pojmova.
Primeri: Edhem, Midhad, Subhija, Malićbegović, Andrićgrad, Zabrdac (Zabrdcu)
Pravilno je srpski!
