zvezdica Kroz vasionu i vekove

Knjiga “Kroz vasionu i vekove” našeg poznatog naučnika Mulutina Milankovića je jedna od najlepših knjiga o nauci. Ona je romantična naučna priča koju je Milanković napisao na lep, zanimljiv i pomalo neobičan način, u vidu pisama svojoj dragoj prijateljici, nama nepoznatoj dami

    Pišući pisma koja su za njega bila zamena za razgovore o astronomije pisac je čitaoce uveo u svet nauke s željom da im približi taj daleki svet i objasni njegovu istoriju, naučna otkrića o nebeskim telima, kao i ogromnu želju ljudi za otkrivanjem novih, neotkrivenih predela. Nadahnut događajima koje je svojim perom opisivao uspeo je da se iz uske sredine i tmurne sadašnjosti preseli u beskonačnost vasione i srećna prošla vremena. Setio se svog dotadašnjeg života, svoje rodne kuće, odrastanja i školovanja,  svojih prvih uspeha i prepreka u radu, ali njegova bliska prošlost nije jedina prošlost u koju kao putnik namernik svratio. Putovao je sa svojom prijateljicom kroz vreme i prostor, vasionu i vekove. Na svom putu je obišao mnoge zemlje i gradove, posetio kolevku astronomije i skriven od očiju starosedioca uhodio sveštenike, naučnike i vladare. Opisujući putovanja morima, arhitekturu starih i novih gradova, istovremeno je na papir preneo svoja razmišljanja i saznanja o starim spisima, eksperimentima i razvoju nekog naučnog instrumenta.  Sa čitaocima je podelio svoja znanja o suncu, planetama i njihovim orbitama i upoznao ih sa svojim naučnim mišljenjem o cikličnosti ledenih doba kroz istoriju i budućnost planete Zemlje.

    Milutin Milanković je okom blistavog naučnika video davno prošla vremena, istoriju nauke i naučnih otkrića, a okom pisca naučne fantastike daleku budućnost i u njoj putovanja na planete kroz svemir pun zvezdanih jata i rojeva sunca. Svoja saznanja i razmišljanja je preneo na papir i poklonio nam prelepu knjigu

Boske
KROZ VASIONU I VEKOVE - Milutin Milanković

Književna vrsta:
Naučni roman

Književni rod:
Epika

Tema romana:
Aspekte istorije nauke, naučnih otkrića i ljudskih stremljenja kao otkrivanju novih i neotkrivenih predela.  

 

Kritički osvrt

"Kroz vasionu i vekove" sačinjava 37 pisama neimenovanoj dami. Njihov osnovni zadatak je da budu zamena za razgovore na temu istorije astronomije. Pišući pisma, pisac koristi priliku da se seti svog dotadašnjeg života, od rodne kuće u Dalju, kraj Osijeka, preko školovanja, prvih uspeha i nedaća na profesionalnom planu do rada na svojim osnovnim naučnim tezama, ne zaboravljajući da nadahnuto opiše putovanja po Nemačkoj, Mađarskoj, Carigradu, povratak u opusteli i oronuli rodni dom ali i da se diskretno udvara dragoj mu dami koja je, očito, poprilično mlađa od njega. Kada se, pak, bavi naukom pisac koristi vrlo ličan pristup: putuje, sa prijateljicom, kako kaže naslov knjige, kroz vreme i prostor, sve do trena dešavanja koje će izmeniti nauku. Stoga namernici, u prikladnoj odeći, lutaju Vavilonom, kolevkom astronomije, starogrčkom Atinom, Aleksandrijom, Padovom, Dubrovnikom, Pragom, Engleskom, Nemačkom; skriveni od očiju starosedelaca oni uhode vavilonske sveštenike, Aristotela, Eratostena i ostale velike naučnike Aleksandrije, Kleopatru i Cezara, Galileja, Tiho Brahea, Keplera, Njutna, a 'uživo' sreću i savremenike, piščeve prijatelje i saradnike, Vladimira Kepena (izdavača kapitalnog "Priručnika klimatologije") i Alfrede Vegenera (tvorca teorije o pomeranju kontinenata; poginuo je 1930.g. tokom naučno-istaživačke ekspedicije na Grenlandu), Leverjea (pronalazača Neptuna) i Flamariona (o kome pisac nema visoko mišljenje, posebno u svetlu incidenta koji se desio između njih; naime Milanković je dokazao da su neke Flamarionove teze pogrešne ali je popularni Francuz glatko prešao preko toga, uz laki šarlatanski podsmeh na račun naučnika). Ponekad se u pismima opisuju i eksperimenti, skicira obrazac razmišljanja, prati put nekog starog spisa ili razvoj kakvog naučnog instrumenta, baš kao što se opisuje arhitektura starih i novih gradova ili putovanja morima. Istorija naučnih ideja protkana je i osnovnim znanjima o našem suncu i planetama, njihovim orbitama da bi, u centralnom delu knjige, bili izloženi Milankovićevi postulati o klimatskim promenama odnosno cikličnosti ledenih doba kroz istoriju i budućnost Zemlje. U završnim pismima, pisac opisuje nastanak Zemlje, faze kroz koje je prošla sve dok nije postala kolevka života (ne propuštajući da uporedi naučnu i religioznu verziju ovih dešavanja) a zatim predočava i njenu budućnost prateći faze umiranja Sunca i planeta koje kruže oko njega. Konačno, sledi poziv prijateljici na putovanje vozom za saobraćaj sa Mesecom, potom su na redu posete Marsu i Veneri i, konačno, hadžiluk u vasionu, u zvezdana jata i rojeve sunaca. Kao što su znalački opisana davno prošla vremena i predstojeća putovanja na planete i kroz svemir uverljiva su tako da se pisac otkriva kao ubedljivi pisac naučne fantastike, što ovom delu daje značajno mesto i u ovdašnjoj istoriji ovog žanr.